Обращение Женского движения Кыргызстана Президенту Кыргызской Республики Жапарову С. Н.
ОБРАЩЕНИЕ
Уважаемый Садыр Нургожоевич!
Мы, активисты Движения «СООБЩА против насилия», которое объединяет более 180 организаций и экспертов, работающих в сфере продвижения гендерного равенства, снижения насилия в отношении женщин и девочек и оказания практической помощи пострадавшим женщинам, более 30 лет участвовали в совершенствовании национального законодательства и внесли огромный вклад в принятие 30-процентной гендерной квоты. Благодаря данной специальной мере Кыргызстан впервые в истории своей независимости попал в международную карту достижений по продвижению прав женщин по результатам последних выборов в местные кенеши, по которым численность женщин-депутатов местных кенешей выросла с 11% (2017 г.) до 38% (2021 г).
В своем недавнем выступлении Вы отметили, что «женщина в кыргызском обществе всегда была глубоко почитаема, а ее роль в общественной и политической жизни была высока», а реализацию нормы о гендерной квоте в 30% назвали возможностью для женщин «существенно влиять на политические процессы».
Принятым Жогорку Кенешем конституционным законом «О внесении изменений в конституционный Закон Кыргызской Республики «О выборах Президента Кыргызской Республики и депутатов Жогорку Кенеша Кыргызской Республики» от 28 июля 2021 года предложено формировать депутатский корпус из 54 депутатов Жогорку Кенеша, избранных по единому избирательному округу по пропорциональной системе, и 36 депутатов, избранных по одномандатным избирательным округам по мажоритарной системе. Мировой и национальный опыт, в частности выборы в ЖК 2005 г., показывают, что у женщин нулевые шансы избраться по мажоритарной системе. Таким образом, временная специальная мера конституционного закона о 30% представленности женщин в списках кандидатов будет распространяться только на 54 мандата и женщины смогут условно получить только 16 мандатов из 90, что максимально составит 18% представленность женщин в парламенте. Несмотря на то, что женщины составляют свыше 52% населения, их представленность сегодня в ЖК не превышает 17% и никогда в процентном соотношении представленность женщин в парламенте Кыргызстана не достигала полных 30%.
В связи с изложенным:
- Предлагаем увеличить квоту распределения мандатов по единому избирательному округу по пропорциональной системе.)
| Конституционный закон «О выборах Президента Кыргызской Республики и депутатов Жогорку Кенеша Кыргызской Республики» в редакции Конституционного закона «О внесении изменений в конституционный Закон Кыргызской Республики «О выборах Президента Кыргызской Республики и депутатов Жогорку Кенеша Кыргызской Республики» от 28 июля 2021 года | Предлагаемая редакция |
| Статья 60 «3. Политическая партия по выборам по пропорциональной системе выдвигает список кандидатов от политической партии в количестве, не превышающем 54 кандидатов.» При определении списка кандидатов политическая партия обязана учесть представительство: — не более 70 процентов кандидатов одного пола, при этом разница очередности в списках кандидатов женщин и мужчин, выдвинутых от политических партий, не должна превышать трех позиций; … | Статья 60 «3. Политическая партия по выборам по пропорциональной системе выдвигает список кандидатов от политической партии в количестве, не превышающем 54 кандидатов.» При определении списка кандидатов политическая партия обязана учесть представительство: — не более 50 процентов кандидатов одного пола, при этом разница очередности в списках кандидатов женщин и мужчин, выдвинутых от политических партий, не должна превышать одной позиции; … |
| Статья 64 «4. При распределении мандатов, полученных политической партией, первоначально распределению подлежат не менее 30 процентов от общего числа мандатов, полученных политической партией, между кандидатами женского пола, получившими наибольшее количество голосов избирателей. В случае, если кандидаты женского пола из списка кандидатов политической партии не получили голоса избирателей, оставшиеся мандаты по женской квоте распределяются в очередности, соответствующей порядку размещения кандидатов женского пола в списке политической партии, установленному при регистрации списка в Центральной избирательной комиссии. Затем 70 процентов от общего числа мандатов распределяются между кандидатами, за порядковый номер которых отдано наибольшее количество голосов избирателей по отношению к другим кандидатам. При этом позиции кандидатов в списках кандидатов политической партии перемещаются в нисходящей последовательности в зависимости от количества набранных каждым кандидатом голосов избирателей. … | Статья 64 «4. При распределении мандатов, полученных политической партией, первоначально распределению подлежат не менее 50 процентов от общего числа мандатов, полученных политической партией, между кандидатами женского пола, получившими наибольшее количество голосов избирателей. В случае, если кандидаты женского пола из списка кандидатов политической партии не получили голоса избирателей, оставшиеся мандаты по женской квоте распределяются в очередности, соответствующей порядку размещения кандидатов женского пола в списке политической партии, установленному при регистрации списка в Центральной избирательной комиссии. Затем 50 процентов от общего числа мандатов распределяются между кандидатами, за порядковый номер которых отдано наибольшее количество голосов избирателей по отношению к другим кандидатам. При этом позиции кандидатов в списках кандидатов политической партии перемещаются в нисходящей последовательности в зависимости от количества набранных каждым кандидатом голосов избирателей. … |
В случае принятия указанного предложения списки политических партий будут формироваться по принципу паритета участия мужчин и женщин, т.е. 27 мужчин и 27 женщин, внесенных в список путем чередования. Предлагаемая норма по повышению квоты для женщин до 50% при формировании списков кандидатов по единому избирательному округу, предполагает распределение 27 мандатов, что составит около 30% состава парламента, состоящего из 90 депутатов.
- Предлагаем законодательно закрепить невозможность передачи вакантного мандата депутата по списку кандидатов другого пола.
Исследование Центральной избирательной комиссии КР выявило практику недобросовестного составления партиями списков кандидаток, ведущего к нарушению требований по квоте до и после дня голосования, приводящее к вымыванию из списка кандидатов женщин, молодежи, этнических меньшинств и ЛОВЗ и судебным тяжбам о неправомерности исключения из списка кандидатов. Многочисленные примеры давления на избранных женщин-депутаток местных кенешей стали известны общественности после недавних выборов. Учитывая предложенное фактическое уменьшение числа женщин кандидаток (в списках партий их будет не больше 16), а также необходимость законодательно ограничить негативную практику “выдавливания женщин-кандидаток” предлагаем исключить возможность передачи вакантных мандатов между списками разных полов.
| Конституционный закон КР «О выборах Президента Кыргызской Республики и депутатов Жогорку Кенеша Кыргызской Республики» в редакции Конституционного закона «О внесении изменений в конституционный Закон Кыргызской Республики «О выборах Президента Кыргызской Республики и депутатов Жогорку Кенеша Кыргызской Республики» от 28 июля 2021 года | Предлагаемая редакция |
| Статья 65 … 41. В случае досрочного прекращения полномочий депутата, избранного по единому избирательному округу, его мандат передается следующему по очереди кандидату:»; 1) из числа кандидатов женского пола, в случае прекращения полномочий депутата женского пола; 2) из числа кандидатов мужского пола, в случае прекращения полномочий депутата мужского пола. В случае отсутствия в списке кандидатов указанных лиц соответствующего пола мандат депутата передается следующему по очереди кандидату из того же списка. … | Статья 65 … 41. В случае досрочного прекращения полномочий депутата, избранного по единому избирательному округу, его мандат передается следующему по очереди кандидату:»; 1) из числа кандидатов женского пола, в случае прекращения полномочий депутата женского пола; 2) из числа кандидатов мужского пола, в случае прекращения полномочий депутата мужского пола. В случае отсутствия в списке кандидатов указанных лиц соответствующего пола мандат депутата остается вакантным до следующих выборов в Жогорку Кенеш. … |
В случае принятия указанного предложения политические партии будут формировать списки только из реальных кандидатов, т. к. применение практики “выдавливания кандидатов” из списков после выборов, может привести к потере партией мест в парламенте. Такая мера также повысит доверие избирателей к политическим партиям.
Учитывая вышесказанное, Движение “СООБЩА против насилия” просит Вас вернуть на доработку Конституционный закон «О внесении изменений в конституционный Закон Кыргызской Республики «О выборах Президента Кыргызской Республики и депутатов Жогорку Кенеша Кыргызской Республики» от 28 июля 2021 год с учетом рекомендаций, учитывающих справедливое отношение к большей части электората, — женщинам. Считаем, что предложенные меры позволят сохранить механизм реализации гендерной квоты и обеспечить представленность женщин в законодательном органе страны.
Рабочая группа движения «СООБЩА против насилия»
12 августа 2021 года
Контактное лицо: Жапаралиева Адинай
г. Бишкек, пр.Чуй, 207 – 509, моб: 0703 24 26 04, e-mail: unite.movement.kg@gmail.com
———————————————————————————————————————————-
Кыргыз Республикасынын Президенти
Садыр Нургожоевич Жапаровго
КАЙРЫЛУУ
Урматтуу Садыр Нургожоевич!
Биз, гендердик теңчиликти илгерилетүү, аялдар менен кыздарга карата зомбулукту азайтуу жана жабыркаган аялдарга иш жүзүндө жардам көрсөтүү жаатында иш алпарган 180ден ашуун уюмдар менен эксперттерди бириктирген «Зомбулукка каршы БИРГЕ» Кыймылынын активисттери, 30 жылдан ашуун убакыттан бери улуттук мыйзамдарды өркүндөтүү иштерине катышып келе жатабыз жана 30 пайыздык гендердик квотаны киргизүү боюнча чечим кабыл алууга зор салым кошо алдык. Дал ушул атайын чаранын аркасында жергиликтүү кеңештерге шайлоонун жыйынтыктары боюнча жергиликтүү кеңештердеги аял депутаттардын саны 11 пайыздан (2017-ж.) 38 пайызга чейин (2021) жогорулап, Кыргызстан өз эгемендүү тарыхында алгачкы жолу аялдардын укуктарын илгерилетүү боюнча дүйнөлүк жетишкендиктер картасына киргизилди.
Жакында эле Сиз өз сөзүңүздө «кыргыз коомунда аялдар дайыма терең урмат-сыйга бөлөнүп келген, алардын коомдук жана саясий турмуштагы ролу дайыма жогору болуп келген» деп, ал эми 30 пайыздык гендердик квота жөнүндө ченемди ишке ашырууну аялдардын «саясий процесстерге олуттуу таасир этүүнүн мүмкүнчүлүгү» катары белгиледиңиз.
Жогорку Кеңеш тарабынан 2021-жылдын 28-июлунда кабыл алынган «Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө» Кыргыз Республикасынын мыйзамына өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө» конституциялык мыйзамга ылайык, депутаттык корпусту пропорционалдык тутумдун негизинде бирдиктүү шайлоо округу боюнча 54 депутаттан жана мажоритардык тутумдун негизинде бир мандаттуу округ боюнча шайланган 36 депутаттан куроо сунушталган.
Дүйнөлүк жана улуттук тажрыйба, анын ичинде 2005-жылдагы Жогорку Кеңешке шайлоо көрсөткөндөй, аялдардын мажоритардык тутум боюнча шайланууга болгон мүмкүнчүлүгү жокко эсе. Демек, конституциялык мыйзамда каралган талапкерлердин тизмесиндеги 30 пайыздык аялдардын өкүлчүлүгү жөнүндөгү убактылуу атайын чара 54 мандатка гана тиешелүү болуп калат да, шарттуу түрдө айтканда аялдар 90 мандаттын ичинен болгону 16 мандатка гана ээ боло алышат, бул болсо аялдардын өкүлчүлүгү парламентте эң көп дегенде 18% түзө тургандыгын билдирет. Аялдар калкыбыздын 52 пайызын түзгөндүгүнө карабастан, алардын азыркы парламенттеги өкүлчүлүгү 17 пайыздан ашпайт жана негизи эле Кыргызстандын парламентиндеги аялдардын өкүлчүлүгүнүн деңгээли пайыздык катыштан алганда эч качан толук 30 пайызга жеткен эмес.
Буга байланыштуу:
- Пропорционалдык тутумдун негизиндеги бирдиктүү шайлоо округу боюнча мандаттарды бөлүштүрүү квотасын көбөйтүүнү сунуштайбыз.
| 2021-жылдын 28-июлундагы «Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө» Кыргыз Республикасынын мыйзамына өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө» Конституциялык мыйзамдын редакциясындагы ««Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө» Конституциялык мыйзам | Сунушталган редакция |
| 60-берене «3. Саясий партия пропорционалдык тутум боюнча шайлоо боюнча саясий партиянын талапкерлеринин тизмесин 54 талапкерден ашпаган санда сунуштайт.» Талапкерлердин тизмесин аныктоодо саясий партия төмөнкүдөй өкүлчүлүктү эске алууга милдеттүү: — бир жыныстагы талапкерлердин саны 70 пайыздан ашпоого тийиш, мында саясий партиялар сунуштаган талапкерлердин тизмесиндеги аялдар менен эркектердин кезектешүүсүндөгү айырмачылык үч позициядан ашпоого тийиш; … | 60-берене «3. Саясий партия пропорционалдык тутум боюнча шайлоо боюнча саясий партиянын талапкерлеринин тизмесин 54 талапкерден ашпаган санда сунуштайт.» Талапкерлердин тизмесин аныктоодо саясий партия төмөнкүдөй өкүлчүлүктү эске алууга милдеттүү: — бир жыныстагы талапкерлердин саны 50 пайыздан ашпоого тийиш, мында саясий партиялар сунуштаган талапкерлердин тизмесиндеги аялдар менен эркектердин кезектешүүсүндөгү айырмачылык бир позициядан ашпоого тийиш; … |
| 64-берене «4. Саясий партия ээ болгон мандаттарды бөлүштүрүүдө адегенде саясий партия ээ болгон мандаттардын жалпы санынын 30 пайызынан кем эмеси шайлоочулардын көбүрөөк сандагы добушун алган аял талапкерлердин ортосунда бөлүштүрүлөт. Эгер саясий партиянын талапкерлеринин тизмесиндеги аял талапкерлер шайлоочулардын добушун албай калса, аялдардын квотасы боюнча калган мандаттар Борбордук шайлоо комиссиясында тизмени каттоо учурунда белгиленген, саясий партиянын тизмесиндеги аял талапкерлерди жайгаштыруу тартибине ылайык кезектешүүгө шайкеш жүргүзүлөт. Андан кийин мандаттардын жалпы санынын 70 пайызы шайлоочулар башка талапкерлерге салыштырмалуу эң көп добуш берген катар номерде жайгашкан талапкерлердин ортосунда бөлүштүрүлөт. Мында саясий партиянын талапкерлеринин тизмесиндеги талапкерлердин позициялары ар бир талапкерге берилген шайлоочулардын добуштарынын санына жараша азайган ырааттуулукта которулат. … | 64-берене «4. Саясий партия ээ болгон мандаттарды бөлүштүрүүдө адегенде саясий партия ээ болгон мандаттардын жалпы санынын 50 пайызынан кем эмеси шайлоочулардын көбүрөөк сандагы добушун алган аял талапкерлердин ортосунда бөлүштүрүлөт. Эгер саясий партиянын талапкерлеринин тизмесиндеги аял талапкерлер шайлоочулардын добушун албай калса, аялдардын квотасы боюнча калган мандаттар Борбордук шайлоо комиссиясында тизмени каттоо учурунда белгиленген, саясий партиянын тизмесиндеги аял талапкерлерди жайгаштыруу тартибине ылайык кезектешүүгө шайкеш жүргүзүлөт. Андан кийин мандаттардын жалпы санынын 50 пайызы шайлоочулар башка талапкерлерге салыштырмалуу эң көп добуш берген катар номерде жайгашкан талапкерлердин ортосунда бөлүштүрүлөт. Мында саясий партиянын талапкерлеринин тизмесиндеги талапкерлердин позициялары ар бир талапкерге берилген шайлоочулардын добуштарынын санына жараша азайган ырааттуулукта которулат. … |
Аталган сунуш кабыл алынган учурда саясий партиялардын тизмелери эркектер менен аялдарды катыштыруунун паритет принциби боюнча, тактап айтканда, тизмеге кезектешип киргизилген 27 эркек менен 27 аялдан куралмакчы. Бирдиктүү шайлоо округу боюнча талапкерлердин тизмесин түзүүдө аялдар үчүн квотаны 50 пайызга чейин жогорулатуу боюнча сунушталган ченем 27 мандат бөлүштүрүлөт дегенди билдирет, бул болсо 90 депутаттан турган парламенттин курамынын 30 пайызын түзөт.
- Депутаттын ваканттык мандатын тизме боюнча башка жыныстагы талапкерге берүүнүн мүмкүн эместигин мыйзам жүзүндө бекемдеп коюуну сунуштайбыз.
КР Борбордук шайлоо комиссиясынын изилдөөсү көрсөткөндөй, партиялар аял талапкерлердин тизмесин түзүүгө абийирсиз мамиле кылгандыгынан улам добуш берүүгө чейин жана андан кийин квота боюнча талаптардын бузулушу орун алып, талапкерлердин тизмесинен аялдар, жаштар, этностук азчылыктар жана ДМЧА четтетилип, бул талапкерлердин тизмесинен чыгарып салуунун мыйзамсыздыгы жөнүндө соттук териштирүүлөргө алып келген учурлар бар. Жакында өткөрүлгөн шайлоодон кийин жергиликтүү кеңештерге шайлоодо шайланган аял депутаттарга көп сандаган кысым көрсөтүүлөр орун алгандыгы коомчулукка маалым болду. Аял талапкерлердин санын факты жүзүндө азайтуу сунушун (партиялардын тизмесинде алардын саны 16дан ашпайт), ошондой эле «аял талапкерлерди сүрүп чыгаруу» терс көрүнүшүн мыйзам тарабынан чектөө зарылдыгын эске алуу менен ваканттык мандаттарды тизмедеги башка жыныстагы талапкерге берүү мүмкүнчүлүгүн жокко чыгарууну сунуштайбыз.
| 2021-жылдын 28-июлундагы «Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө» Кыргыз Республикасынын мыйзамына өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө» Конституциялык мыйзамдын редакциясындагы ««Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө» Конституциялык мыйзам | Сунушталган редакция |
| 65-берене… 41. Бирдиктүү шайлоо округунан шайланган депутаттын ыйгарым укуктары мөөнөтүнөн мурда токтотулган учурда анын мандаты кийинки кезектеги төмөнкүчө берилет: 1) аял жынысындагы депутаттын ыйгарым укуктары токтотулган учурда, аял жынысындагы талапкерлердин ичинен; 2) эркек жынысындагы депутаттын ыйгарым укуктары токтотулган учурда, эркек жынысындагы талапкерлердин ичинен. Талапкерлердин тизмесинде тиешелүү жыныстагы көрсөтүлгөн адамдар болбогон учурда, депутаттын мандаты кезек боюнча ошол эле тизмедеги кийинки талапкерге берилет. … | 65-берене… 41. Бирдиктүү шайлоо округунан шайланган депутаттын ыйгарым укуктары мөөнөтүнөн мурда токтотулган учурда анын мандаты кийинки кезектеги төмөнкүчө берилет: 1) аял жынысындагы депутаттын ыйгарым укуктары токтотулган учурда, аял жынысындагы талапкерлердин ичинен; 2) эркек жынысындагы депутаттын ыйгарым укуктары токтотулган учурда, эркек жынысындагы талапкерлердин ичинен. Талапкерлердин тизмесинде тиешелүү жыныстагы көрсөтүлгөн адамдар болбогон учурда, депутаттын мандаты кийинки Жогорку Кеңешке шайлоого чейин ваканттык мандат боюнча калтырылат. … |
Көрсөтүлгөн сунуш кабыл алынган учурда саясий партиялар тизмелерин реалдуу талапкерлерден курай турган болушат, анткени шайлоодон кийин «талапкерлерди сүрүп чыгаруу» практикасын колдонуу партиянын парламенттеги орундарын жоготуп алуусуна алып келет. Мындай чара ошондой эле шайлоочулардын саясий партияларга болгон ишенимин да жогорулатат.
Жогоруда айтылгандарды эске алуу менен, «Зомбулукка каршы БИРГЕ» кыймылы Сизден Жогорку Кеңеш тарабынан 2021-жылдын 28-июлунда кабыл алынган «Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө» Кыргыз Республикасынын мыйзамына өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө» Конституциялык мыйзамын электораттын басымдуу бөлүгү болгон аялдарга адилет мамиле жасалышына багытталган сунуштамаларды эске алуу менен кошумча иштеп чыгууга жөнөтүшүңүздү өтүнөт. Сунушталып жаткан чаралар гендердик квотаны жүзөгө ашыруу механизмин сактоого жана аялдардын өлкөнүн мыйзам чыгаруу органында өкүлчүлүгү болушун камсыздоого мүмкүнчүлүк берет деп эсептейбиз.
«Зомбулукка каршы БИРГЕ» кыймылынын жумушчу тобу
2021-жыл 12-август
Байланыш маалыматтары: Жапаралиева Адинай
Бишкек ш., Чуй пр., 207 – 509, моб: 0703 24 26 04, e-mail: unite.movement.kg@gmail.com
